Rzeczywistość jest bardzo dynamiczna, podobnie jak rynek sztuki. Pozwala to na zaobserwowanie pewnych trendów. Przedstawiam najważniejsze ze zjawisk kształtujących współczesny obieg sztuki w 2025 roku.

Wykorzystanie sztucznej inteligencji AI (SI)

Sztuczna inteligencja (AI) w sztuce współczesnej pełni rolę zarówno narzędzia, jak i „współtwórcy”, które znacząco przekształca proces twórczy i redefiniuje pojęcie kreatywności. Dzięki algorytmom, zwłaszcza Generative Adversarial Networks (GAN), AI potrafi analizować ogromne zbiory dzieł sztuki, uczyć się różnych stylów i generować nowe, unikalne obrazy, co umożliwia artystom łączenie tradycyjnych i nowoczesnych form wyrazu.

AI wspiera artystów na wielu etapach pracy – od generowania pomysłów i badań, przez tworzenie szkiców, aż po finalną realizację dzieła. Współczesne praktyki artystyczne często integrują AI z innymi narzędziami cyfrowymi, co czyni ją integralną częścią procesu twórczego, a nie tylko eksperymentalnym dodatkiem.
Na tej podstawie powstają pytania o tożsamość artysty, autentyczność dzieł sztuki. Podtsawową kwestia pozostaje przyszłość dyscypliny.

Ponadto AI umożliwia tworzenie interaktywnych instalacji reagujących na ruch czy emocje widza, co wzbogaca doświadczenie odbiorcy i zmienia tradycyjną relację między dziełem a publicznością. AI ułatwia proces twórczy, udostępniając zaawansowane narzędzia artystom o różnym poziomie doświadczenia, co poszerza dostęp do sztuki i inspiruje nowe formy ekspresji. Takie działanie bywa określane jako demokratyzacja, jednak formuła wyrównywania szans wobec dostepności technologii wydaje się odbierać istotny aspekt kreatywności, który zawsze czerpał z konkurencji, osobistego wysiłku, talentu i starań artysty.

Jednocześnie pojawiają się dyskusje dotyczące autorstwa, oryginalności i etyki związanej z wykorzystaniem AI w sztuce, co stanowi istotny element współczesnego dyskursu artystycznego.

Przy rodzących się wątopliwościach i wyzwaniach, należy jednak podkreślić, że AI stanowi katalizator nowego podejścia do sztuki i tworzenia, otwierając szerokie perspektywy dla innowacji i redefinicji roli artysty we współczesnym świecie.

Eksperymentowanie z nowymi technologiami, interaktyność, immersyjność 

W 2025 roku sztuka współczesna intensywnie korzysta z narzędzi takich jak sztuczna inteligencja (AI), rozszerzona rzeczywistość (AR), wirtualna rzeczywistość (VR) oraz blockchain, zwłaszcza w formie NFT. Artyści tworzą interaktywne instalacje, które angażują widza na wielu poziomach zmysłowych i poznawczych, redefiniując tradycyjne relacje między dziełem a odbiorcą. W wielu krajach, m.in. w Wielkiej Brytanii rośnie popularność sztuki immersyjnej, która zaprasza widzów do aktywnego uczestnictwa. Pytanie, czy te nowe formy sprzyjają głębszemu zrozumieniu tematów społecznych i emocjonalnych pozostaje otwarte.

Narracje osobiste i głosy niedostatecznie reprezentowane

W obliczu globalnych kryzysów – ekonomicznych, politycznych i migracyjnych – artyści coraz odważniej eksplorują własne tożsamości i doświadczenia, a także dają głos mniejszościom i grupom marginalizowanym. Ta tendencja prowadzi do powstania sztuki opartej na autentyczności i krytycznej refleksji nad współczesnością. Rewizji podlega historia sztuki, wa w nowych proponowanych narracjach częstu podmiotem są grupy wcześniej wykluczane lub niewystarczająco reprezentowane.

Ekologia i zrównoważony rozwój

Sztuka ekologiczna i praktyki zrównoważone w kreacji artystycznej zdobywają coraz większą popularność zarówno u odbiorców jak i twórców. Artyści używają materiałów przyjaznych środowisku, a niekiedy tworzą w ramach obiegu zamkniętego, dokonując recyclingu. Niejednokrotnie podejmują tematy związane z kryzysem klimatycznym, co rezonuje z rosnącą świadomością społeczną i etyczną. Kolekcjonerzy również coraz częściej zwracają uwagę na etyczne aspekty nie tylko tematyki dzieł sztuki, ale także samego procesu tworzenia.

Globalizacja, rzemiosło i wielokulturowość

Sztuka współczesna jest coraz bardziej globalna, czerpiąc z różnorodnych tradycji kulturowych i łącząc je w nowe formy wyrazu. Artyści z Afryki, Azji czy Bliskiego Wschodu zdobywają międzynarodowe uznanie, a ich prace wprowadzają świeże perspektywy i narracje. Według czołowych kuratorów, w 2025 roku można zaobserwować wzrost zainteresowania tradycyjnymi technikami rzemieślniczymi. Następuje swoista rehabilitacja różnych materiałów- np tekstyliów, które są reinterpretowane w kontekście współczesnych problemów społecznych i ekologicznych. Tożsamość, ekologię i przyszłość jest reinterpretowana przez artystów z perspektywy różnych mniejszości i diaspor. Młodzi twórcy kreatywnie łączą innowacje technologiczne z eksploracją pamięci, tożsamości i globalnych narracji kulturowych. Ich prace często łączą motywy abstrakcyjne z odniesieniami do historii i kultury, podkreślając m.in. kobiecą tożsamość czy odnosząc się do kwestii migracji i wynikłego z nich hybrydyzmu kulturowego.

Rynek sztuki: cyfryzacja i nowe modele sprzedaży

Rynek sztuki podlega głębokim przemianom – rośnie znaczenie sprzedaży online, a platformy cyfrowe zwiększają dostępność sztuki dla globalnej publiczności, zwłaszcza młodych kolekcjonerów. Prywatne sprzedaże zyskują na popularności dzięki dyskrecji i elastyczności. Wzrost zainteresowania sztuką cyfrową i aukcjami online redefiniuje tradycyjne modele rynku.

Nostalgia i powrót do stylów retro oraz sztuka abstrakcyjna na dużą skalę

Jednocześnie, paradoksalnie wraz z nasileniem się obecności kreatywnych technologii i nowych form wyrazu, w 2025 roku obserwujemy modę na reinterpretację stylów retro i vintage, które łączą nostalgię z nowoczesnością. Powstają swoiste emocjonalne i estetyczne pomosty między przeszłością a współczesnością. Równocześnie dużą popularnością cieszy się sztuka abstrakcyjna. Szczególne zaintreresowanie budza obiekty wielkoskalowe.

opracowanie: dr Justyna Napiórkowska