STEFAN GIEROWSKI ( 1925-2022)

W wieku 97 lat zmarł wybitny malarz i pedagog ASP, prof. Stefan Gierowski.Był jednym z tych twórców, którzy sztukę prowadzili odrębnymi, wytyczanymi przez siebie drogami.Kilka lat temu w związanej z Artystą Fundacji otwarto wystawę poświęconą dziedzictwu artystów nieobecnych. Nosiła piękny tytuł: „Choć minął dla nas czas tworzenia, to pozostała myśl w obrazach”. I teraz pozostała myśl piękna i wieloznaczna.

Stefan Gierowski (1925- 2022)

Stefan Gierowski urodził się w 1925 roku w Częstochowie, a wychował w Kielcach. Pochodził z inteligenckiej rodziny. Jego ojciec Józef Gierowski był lekarzem, jednak wykazywał ogromną fascynację sztuką. Wpłynęło to na artystyczne powołanie przyszłego artysty. Tradycje artystyczne w rodzinie były obecne również dzięki postaci Antoniego Gierowskiego, dziewiętnastowiecznego malarza i rysownika. Od wczesnych lat Stefan Gierowski wykazywał zainteresowanie malarstwem i pragnienie doskonalenia się w nim. Równie istotne dla wychowania młodego artysty były tradycje patriotyczne.

Podczas II Wojny Światowej, Stefan Gierowski wraz z matką Stefanią dołączył do struktur ZWZ, a potem AK. Aktywnie uczestniczył w działaniach konspiracyjnych pod pseudonimem „Hubert”.W 1941 r. w wieku 16 lat rozpoczął podziemne kształcenie artystyczne pod okiem Andrzeja Olesia. Naukę przerwał w 1944 z powodu służbowych przenosin do Inspektoratu Częstochowskiego.

W 1945 roku, gdy decyzją gen. Leopolda Okulickiego rozwiązano Armię Krajową, Gierowski przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął równolegle studia na Akademii Sztuk Pięknych oraz na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Studia równoległe malarskie i historii sztuki okazało się kluczowe dla młodego Gierowskiego – pozwoliło prowadzić go bardzo świadomą drogą nowatorstwa w sztuce. Studiował w pracowniach byłego formisty Zbigniewa Pronaszki oraz Karola Frycza, gdzie zgłębiał malarstwo w architekturze oraz tworzył projekty scenografii teatralnych. Czas studiów to także istne znajomości- m.in. z Jerzym Pankiem czy Andrzejem Wróblewskim. W trakcie studiów Gierowski nawiązał współpracę z tygodnikiem społeczno-literackim „Wieś”, publikując na jego łamach artykuł o sztuce nowoczesnej, a także ilustrując kolejne wydania. Po zakończeniu studiów w 1948 r., Gierowski wrócił do Kielc, gdzie rozpoczął pracę w Wydziale Kultury Urzędu Wojewódzkiego. Prowadził tam także ognisko plastyczne przy Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1949 r. otrzymał propozycję pracy jako redaktor techniczny czasopisma „Wieś” w Warszawie. W tym czasie obok pracy w redakcji Wsi zajmował się także m.in. ilustrowaniem książek Edmunda Niziurskiego.

W biografii artysty bardzo duże znaczenie miało przypadkowe spotkanie z Władysławem Strzemińskim w Muzeum Narodowym w Poznaniu w czerwcu 1948 roku.

W połowie lat 50. jego twórczość zyskała duże uznanie krytyki. W 1955 r. artysta wziął udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Młodych w Zachęcie, gdzie praca p.t. „Kocham Życie” zdobył II nagrodę. W lipcu 1955 roku Gierowski wziął udział w słynnej wystawie Arsenał, czyli Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”, stanowiącej swoisty głos pokolenia. Na VI Wystawie Okręgu Warszawskiego w listopadzie 1955 roku praca p.t. „Gołębnik” zaskarbiła artyście uznanie krytyków. Wydarzenia te- a zwłaszcza udział w Arsenale- pozwoliły artyście rozwinąć kontakty artystyczne, poprzez znajomość z Andrzeje Wróblewskim, Tadeuszem Dominikiem, Magdaleną Więcek, Marianem Boguszem, Rajmundem Ziemskim, Jerzym Tchórzewskim, Jackiem Sempolińskm i Aliną Szapocznikow. W styczniu 1957 r. artysta po raz pierwszy wystawił swoje dzieła w prowadzonej przez Bogusza Galerii Krzywe Koło.

Na Walnym Zjeździe Delegatów Okręgów ZPAP Stefan Gierowski został wybrany na stanowisko sekretarza; wraz z nowo obranym zarządem, w tym Janem Cybisem, przewodniczącym Związku, rozpoczął pracę nad nowym statutem ZPAP, w którym odrzucono elementy związane z wcześniej obowiązującą doktryna socrealizmu. Zadaniem Gierowskiego w Związku była reorganizacja instytucji wystawienniczych, na rzecz popularyzacji sztuki.

Rok 1957 okazał się przełomowy także dla twórczości artysty. Rozpoczął on cykl Obrazów numerowanych rzymskimi cyframi.

W okresie Odwilży Stefan Gierowski wielokrotnie wystawiał swoje prace za granicą – uczestniczył w takich artystycznych wydarzeniach jak I Biennale Młodych w Paryżu (1959), V Międzynarodowe Biennale Sztuki Współczesnej w São Paulo (1959) oraz 15 Polish Painters w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (1961). Prace pokazane na II Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Zachęcie przyniosły artyście uznanie w środowisku kulturalnym, o czym świadczą recenzje Juliana Przybosia i Zbigniewa Herberta. Odejście od malarstwa figuratywnego w kierunku abstrakcji inspirowane było m.in sztuką typu informel, unizmem oraz post-konstruktywizmem.

W latach 60. prace Gierowskiego przybliżyły się do kierunków bliskich op-artowi. W latach 70. szczególne znaczenie miały wzajemne oddziaływania pól barwnych- przedmiot badań i eksperymentów artysty. W latach 80. artysta podjął także tematy narracyjne, szukając malarskich odniesień do przykazań (Malowanie Dziesięciorga Przykazań, 1986).

W 1961 roku, za namową Mariana Wnuka i Jana Cybisa, Stefan Gierowski rozpoczął pracę na ASP w Warszawie w katedrze malarstwa prof. Aleksandra Kobzdeja. W 1965 otworzył własną pracownię i rozpoczął kształcenie swoich studentów. W latach 1975-1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Malarstwa, a w 1983 r. został wybrany rektorem uczelni, lecz wobec sprzeciwu władz stanu wojennego, nie objął powierzonego mu stanowiska. Podejście Gierowskiego do studentów cechowała otwartość i przyjazne podejście. Podejmowano kwestie czysto malarskie, takie jak kolor lub gatunek malarski.

Wśród dyplomantów Stefana Gierowskiego znalazło się wielu wybitnych artystów, m.in. Marian Czapla, Krzysztof Wachowiak, Jarosław Modzelewski, Marek Sobczyk, Ryszard Woźniak, Paweł Kowalewski, Tomasz Milanowski, Antoni Starowieyski, Jerzy Kalina.

W 1980 został działaczem Solidarności ASP, a w 1981 roku był członkiem Komitetu Organizacyjnego Kongresu Kultury Polskiej. Później, w latach 1982-1988 udzielał się jako członek Rady Głównej i Szkolnictwa Wyższego oraz Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego. W roku 1986 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Dziesięć lat później, w 1996 r. przeszedł na pedagogiczną emeryturę. Do 1995 utrzymywał stały kontakt z ZPAP, parokrotnie piastując stanowisko przewodniczącego sekcji malarskiej. Mieszkał i pracował w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą. W 2014 został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności.

W 2017 r. w Warszawie otwarto siedzibę Fundacji Stefana Gierowskiego, która szybko zyskała miano jednej z najważniejszych instytucji wystawienniczych w Polsce.

Profesor Stefan Gierowski był laureatem istotnych nagród: Nagrody im. Jana Cybisa przyznawanej malarzom za całokształt twórczości (1980) oraz Nagrody im. Kazimierza Ostrowskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie malarstwa (2005). W 1997 został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997). W 2005 roku został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Zmarł 14 sierpnia 2022.